Charles Arnould TOURNEMIRE nacque a Bordeaux il 22 gennaio 1870. Ricevette le sue prime lezioni di musica al conservatorio nella sua città natale. A soli undici anni, divenne organista accompagnatore nella chiesa di Saint-Pierre a Bordeaux. Per potersi perfezionare nell'arte musicale, nel 1886 andò a Parigi. Al Conservatorio di Parigi fu allievo di Bériot (piano), Taudon (armonia) e César Franck (organo). Oltre alle lezioni di organo, Tournemire ha anche beneficiato delle lezioni private di César Franck per la fuga e la composizione. Nell'area della composizione, Tournemire si rivolge alla Schola Cantorum di Vincent d'Indy. Dopo la morte di Franck nel 1890, continuò gli studi sugli organi con Charles-Marie Widor (1845-1937). Sotto la direzione di quest'ultimo fu incoronato con un "primo premio" nel 1891. L'insegnamento di Widor differiva completamente da quello di Franck. Con il "Maestro angelico" l'insegnamento dell'improvvisazione occupava un posto centrale, prestava poca attenzione alla tecnica degli organi. Con Widor, d'altra parte, l'enfasi era sull'interpretazione e sulla formazione tecnica, insegnate secondo il metodo del belga Jacques Lemmens di cui Widor era stato lo studente. Suono legato legato, doppio pedale, suonando con una mano su due tastiere alla volta, sono le tecniche che Tournemire ha imparato da Widor. Nel 1898, dopo un breve periodo come detentore di organi della chiesa di St-Médard, Tournemire fu nominato organista dei grandi organi della Basilica di Sainte-Clotilde a Parigi, un incarico che mantenne fino alla sua morte. Nei primi lavori per organo che Tournemire compose intorno al 1900, l'influenza di César Franck è ancora chiaramente percepibile. Nell'opus 41 di Triple Choral, composto nel 1910 e dedicato a César Franck, stava chiaramente cercando nuovi orizzonti. Smobilitato nel 1918, tornò alla vita civile. Nel 1919, dopo aver perso la sua prima moglie, Tournemire fu nominato professore di musica da camera al Conservatorio di Parigi, una posizione che mantenne fino al suo pensionamento nel 1938. Da allora in poi, la sua notorietà non smise di crescere, portandolo a tour all'estero, in particolare in Spagna (1930) e poi in Inghilterra (1936). Nel 1931, registrò le sue famose cinque improvvisazioni, su record a 78 giri. Saranno ricostruiti e trascritti su spartiti di Maurice Duruflé negli anni 1950. Per tutta la sua vita, ha continuato a comporre incessantemente. Il risultato è un'opera che la classifica senza dubbio nell'elenco dei grandi compositori francesi. L'elenco delle sue opere è considerevole e molto vario. È principalmente noto per le sue composizioni di organi. Fervente cattolico e difensore del gregoriano, compose la sua famosa raccolta "L'organo mistico" intesa a parafrasare il proprietario gregoriano delle 51 domeniche dell'anno liturgico. È anche autore di opere per pianoforte, musica da camera, canzoni, quattro opere teatrali e otto sinfonie orchestrali. Ha condotto una vita intensa tra tournée in Francia e all'estero, composizione, ricerca musicologica e servizio liturgico all'organo di Ste-Clotilde, fino alla sua morte in strane circostanze, il 4 novembre 1939 ad Arcachon. [traduzione automatica dal francese tratta dal seguente sito]
In questa video-registrazione l'organista Paolo Bottini esegue l'integrale dei "Postludes libres pour des Antiennes de Magnificat" op. 68 di Charles Tournemire
all'organo "Pacifico Inzoli" (1881) della chiesa parrocchiale di S. Giovanni Battista in Castelvetro Piacentino (PC)
§ § §
Charles Tournemire
(organiste de la Basilique S.te Clotilde de Paris)
POSTLUDES LIBRES
pour des Antiennes de Magnificat
op. 68
pour orgue sans pédale ou harmonium
© 1936 Éditions Max Eschig - M.E. 5150
(L'antienne de Magnificat étant toujours empruntée à un fragment de l'Evangile du jour, il va de soi que ces Postludes peuvent aussi servir de lien entre l'Evangile et l'Offertoire)
I
Beata es, Maria.
(Dominica III. Adventus)
II
Beatam me dicent omnes generationes.
(Immaculata Conceptio B. Mariæ Virginis)
III
Hodie Christus natus est.
(Nativitas Domini Nostri Jesu Christi)
IV
Puer Jesus proficiebat ætate et sapientia.
(De Dominica infra Octavam Nativitatis)
V
Magnum hæreditatis mysterium!
(Circumcisio Domini)
VI
Vocabis Nomen ejus Jesum.
(Ss. Nomini Jesu)
VII
Tribus miraculis ornatum diem sanctum colimus.
(Epiphania Domini)
VIII
Fili! Quid fecisti nobis sic?
(Dominica I post Epiphaniam)
IX
Deficiente vino, jussit Jesus impleri hydrias aqua quæ in vinum conversa est, alleluia.
(Dominica II post Epiphaniam)
X
Domine, si vis, potes me mundare: et ait Jesus: Volo, mundare.
(Dominica III post Epiphaniam)
XI
Hodie beata Virgo Maria puerum Jesum præsentavit in Templo.
(Purificatio B. Mariæ Virginis)
XII
… Ite et vos in vineam meam: et quod justum fuerit, dabo vobis.
(Dominica in Septuagesima)
XIII
Vobis datum est nosse mysterium, regni Dei...
(Dominica in Sexagesima)
XIV
...Beatus venter qui te portavit et ubera quæ suxisti. At Jesus ait illi: Quinimo beati qui audiunt verbum Dei, et custodiunt illud.
(Dominica in Quinquagesima)
XV
Subiit ergo in montem Jesus, et ibi sedebat cum discipulis suis.
(Lætare)
XVI
… Venit Maria Magdalene, et altera Maria videre sepulcrum. Alleluia.
(Sabbato Sancto)
XVII
Et respicientes, viderunt revolutum lapidem ab ostio monumenti...
(Dominica Resurrectionis)
XVIII
Post dies octo, januis clausis ingressus Dominus, dixit eis: Pax vobis. Alleluia, Alleluia.
(Quasimodo - Dominica I post Pascha)
XIX
Ego sum pastor bonus, qui pasco oves meas, et pro ovibus meis pono animam meam, alleluia...
(Dominica II post Pascha)
XX
Fili, quid fecisti bonis sic? Ecce pater tuus et ego dolentes quærebamus te, Alleluia.
(S. Joseph Sponsi B. Mariæ Virginis)
XXI
Vado ad eum qui misit me; sed quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum, Alleluia.
(Dominica IV post Pascha)
XXII
Petite et accipietis
(Dominica V post Pascha)
XXIII
O rex gloriæ, ne derelinquas nos orphanos; sed mitte promissum Patris in nos Spiritum veritatis.
(In Ascensione Domini)
XXIV
Hæc locutus sum vobis, ut quum venerit hora corum, reminiscamini, quia ego dixi vobis, Alleluia.
(Dominica infra Oct. Ascensionis)
XXV
Hodie completi sunt dies Pentecostes, Alleluia.
(In festo Pentecostes)
XXVI
Te Deum Patrem ingenitum, te Filium unigenitum, te Spiritum Sanctum Paraclitum, sanctam et individuam Trinitatem, tibi gloria in sæcula.
(In festo Ss. Trinitatis)
XXVII
O Sacrum convivium, in quo Christus sumitur; recolitur memoria passionis ejus: mens impletur gratia: et futuræ gloriæ nobis pignus datur. Alleluia.
(In festo Corporis Christi)
XXVIII
Ad Jesum autem eum venissent ut viderunt cum mortuum, non fregerunt ejus crura; sed unus militum lancea latus ejus aperuit, et continuo exivit sanguis et aqua.
(Sacratissimi Cordis Jesu)
XXIX
Præceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus, in verbo autem tuo laxabo rete.
(Dominica IV post Pentecosten)
XXX
Si offers munus tuum ad altare, et recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adeversus te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens offeres munus tuum.
(Dominica V post Pentecosten)
XXXI
Misereor super turbam, quia ecce jam triduo sustinent me, nec habent quod manducent, et si dimisero cos jejunos, dificient in via.
(Dominica VI post Pentecosten)
XXXII
Non potest arbor bona fructus malos facere, nec arbor mala fructus bonos facere.
(Dominica VII post Pentecosten)
XXXIII
Quid faciam, quia dominus meus aufert a me villicationem? Scio quid faciam, ut cum amotus fuero a villicatione, recipiant me in demos suas.
(Dominica VIII post Pentecosten)
XXXIV
Scriptum est enim: Quia domus mea domus orationis est cunctis gentibus; vos autem fescistis illam speluncam latronum: et erat quotidie docens in templo.
(Dominica IX post Pentecosten)
XXXV
Hodie Maria Virgo cœlos ascendit; gaudete, quia cum Christo regnat in aeternum.
(In Assumptione B. Mariæ Virginis)
XXXVI
Descendit hic justificatus in domum suam ab illo; quia omnia qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur.
(Dominica X post Pentecosten)
XXXVII
Bene omnia fecit, et surdos fecit audire, et mutos loqui.
(Dominica XI post Pentecosten)
XXXVIII
Homo quidam descendebat ad Jerusalem in Jericho, et incidit in latrones, qui etiam despoliarerunt eum, et plagis impositis abierunt, semivivo relicto.
(Dominica XII post Pentecosten)
XXXIX
Unus autem ex illis, ut videt quod mundatus est, regressus est cum magna voce magnificans Deum. Alleluia.
(Dominica XIII post Pentecosten)
XL
Quærite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis. Alleluia.
(Dominica XIV post Pentecosten)
XLI
Propheta magnus surexit in nobis, et quia Deus visitavit plebem suam.
(Dominica XV post Pentecosten)
XLII
Nativitas tua, Dei Genitrix Virgo, gaudium annuntiavit universo mundo.
(Nativitas B. Mariæ Virginis)
XLIII
Cum vocatus fueris ad nuptias, recumbe in novissimo loco, ut dicat tibi qui te invitavit: Amice, ascende superius... Alleluia.
(Dominica XVI post Pentecosten)
XLIV
Quid vobis videtur de Christo?...
(Dominica XVII post Pentecosten)
XLV
Tulit ergo paralyticus lectum suum in quo jacebat, magnificans Deum, et omnis plebs, ut vidit, dedit laudem Deo.
(Dominica XVIII post Pentecosten)
XLVI
Intravit autem rex ut videret discumbentes: et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali, et ait illi: Amice, quo modo huc intrasti non habens vestem nuptialem?
(Dominica XIX post Pentecosten)
XLVII
Cognovit autem pater quia illa hora erat, in qua dixit Jesus: Filius tuus vivit; et crededit ipse, et domus ejus tota.
(Dominica XX post Pentecosten)
XLVIII
O quam glorisium [gloriosum?] est regnum in quo cum Christo gaudent omnes Sancti, amicti stolis albis sequuntur Agnum quocumque icrit.
(Festum omnium sanctorum)
XLIX
Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me: nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? Alleluia.
(Dominica XXI post Pentecosten)
L
Reddite ergo quæ sunt Caesaris Caesari, et quæ sunt Dei Deo. Alleluia.
(Dominica XXII post Pentecosten)
LI
At Jesus conversus et videns eam, dixit: Confide, filia, fides tua te salvam fecit. Alleluia.
(Dominica XXIII post Pentecosten)
*
Amen des grandes fêtes I
Immaculata Conceptio B. Mariæ Virginis
Amen des grandes fêtes II
Nativitas Domini Nostri Jesu Christi
Amen des grandes fêtes III
Epiphania Domini
Amen des grandes fêtes IV
Purificatio B. Mariæ Virginis
Amen des grandes fêtes V
Dominica Resurrectionis
Amen des grandes fêtes VI
In Ascensione Domini
Amen des grandes fêtes VII
In festo Pentecostes
Amen des grandes fêtes VIII
In festo Ss. Trinitatis
Amen des grandes fêtes IX
In festo Corporis Christi
Amen des grandes fêtes X
Sacratissimi Cordis Jesu
Amen des grandes fêtes XI
In Assumptione B. Mariæ Virginis
Amen des grandes fêtes XII
Nativitas B. Mariæ Virginis
Amen des grandes fêtes XIII
Festum omnium Sanctorum